Szkoła druciarstwa

ktoś się na ruski YT zapatrzył

Cytat sim:

W tym odcinku będzie o tym, jak zastąpić UL1402/03/05L 'beleczym' ;)

Natomiast w swoim odcinku przejdę wreszcie do rzeczy. Nie, nie stanąłem przed koniecznością wymiany popalonych końcówek mocy w swoim Pionierze bo nic takiego się nie stało, przeciwnie mam obecnie chyba kilkanaście sztuk UL140X, którymi mogę poratować potrzebujących. I absolutnie nie brałem pod uwagę zastąpienia ich beleczem. To miał być świadomy, i nieprzypadkowy wybór!
Motywacją była rosnąca świadomość jak beznadziejnie marny jest to układ pod względem jakości odtwarzania. Nawet odnosiłem wrażenie że dźwięk radia jest jakiś nieczysty, nawet jego bezpośredni protoplasta Jubilat z końcówką mocy na acetkach brzmiał nieporównanie przyjemniej.
Te układy można zaliczyć do bida-komplementarnych. W tamtych czasach nie potrafiono jeszcze wytwarzać na płytce zawierającej tranzystory npn traznystorów pnp o parametrach kwalifikujących je do pracy w końcówkach mocy, nawet tylko w roli pary sterującej w klasycznych końcówkach quasi - komplementarnych. Toteż rolę końcowego tranzystora pnp powierzono... diodzie, obarczając napięciowy stopień sterujący niełatwym zadaniem dostarczenia całego prądu wyjściowego dla ujemnej połówki. Efektem jest rażąca różnica wzmocnień: dla połówki dodatniej kiedy to prądu do obciążenia dostarcza układ Darlingtona z tranzystorami npn wzmocnienie jest o dwa rzędy wielkości większe. Podobna sytuacja ma miejsce w końcówkach licznych krajowych magnetofonów, np. M2405S oraz M531S gdzie postanowiono zaoszczędzić jeden tranzystor BC107 w każdej z końcówek. Efekty są w obu przypadkach takie same: na niezniekształcony przebieg zostaje nałożony taki sam przebieg osłabiony o kilkadziesiąt dB i przepuszczony przez... prostownik. Przy czym w UL140X sytuacja jest o tyle gorsza że do tego jeszcze stopień końcowy pracuje w klasie C (zabrakło jednej diody aby wymusić przepływ choćby symbolicznego prądu spoczynkowego). Stąd przy małych sygnałach ujawniają się zniekształcenia skrośne, większe niż w końcówkach magnetofonowych. Przy większych sygnałach końcówka scalona bierze górę, dzięki głębokiemu USZ. Nadal jednak zniekształcenia są bardzo przykre dla słuchu, pełne harmonicznych bardzo wysokiego rzędu. Tu kiedyś zbadałem je dokładniej:
EDIT: dopiero po kilku dniach zauważyłem że zamiast linku do własnych badań zamieściłem link do zdjęcia, w dodatku cudzego. Ten jest właściwy:
https://www.forum-trioda.pl/viewtopic.php?p=357010#p357010
W ramach zaś rekompensaty za tamtą kompromitującą pomyłkę załączam bezpośrednio jednen z oscylogramów z tamtych badań (tuż pod granicą przesterowania, ale przy wysterowaniach dużo mniejszych było całkiem podobnie a niekiedy znacznie gorzej), aby było widać jak parszywej natury są te zniekształcenia (ujawnione poprzez odjęcie sygnałów na wyjściu i wejściu wyskalowanych tak aby składowa podstawowa uległa pełnej kompensacji), mimo że wartość międzyszczytowa zniekształceń nie przekracza 0.3% wartości międzyszczytowej sygnału i podobnie też powinny plasować się THD.
i niedasie ukryć że odtąd piękne obudowy nie były już w stanie przesłonić paskudztwa jakie skrywają.
Przywlokłem z piwnicy nieużywane od wielu lat radio (nie bez wpływu była świadomość jakości jego końcówek mocy, podparta wrażeniami słuchowymi), upewniłem się że działa i wyjąłem bebechy z obudowy. Pierwsze wrażenie było takie: kto tu właściwie druciarstwo uskutecznia. Poprzeginane na bok kondensatory włażące na siebie, a po ich wylutowaniu okazało się jak brutalnie im końcówki poprzeginano:

Oczywiście nie przewidywałem pracy bez jakiegokolwiek radiatora, zdjęcie bez niego zrobiłem tylko po to aby pokazać całość. Płytka miała zostać przytwierdzona na słupkach dystansowych przyśrubowanych do istniejących w płytce radia otworów pod śruby mocujące UL1405 i wlutowana na długich wąsach "pin-to-pin" w sześć spośród dziewięciu otworów lutowniczych: 1-masa, 2-wyjście, 3-"+" zasilania, 6- filtracja napięcia polaryzującego stopień wstępny, 7 - wejście, 8- ujemne sprzężenie zwrotne. Końcówki 4,5 i 9 służące do korekcji częstotliwościowej zostały pominięte bowiem stosowne elementy znalazły się na dodatkowej płytce. Poza nią tj na oryginalnej płytce pozostały kondensator wyjściowy dołaczony do końcówki 2, rezystor i kondensator określający głębokość USZ dołaczony do końcówki 8, kondensator filtracyjny dołączony do końcówki 6 i kondensator wejściowy dołączany do końcówki 7. Na kolejnych zdjęciach widok płytki od strony druku z wlutowanymi wąsami i przyśrubowanymi słupkami dystansowymi i wreszcie znów od góry ale już z radiatorem, chociaż raczej symbolicznym.

Najpierw jednak uznałem że wcześniej wypadałoby uporządkować boordel na płyyce radia jakiego narobiono w fabryce. Zacząłem od wymiany diod prostowniczych. To cud że germanowe DZG2 cechujące się prądem szczytowym zaledwie 0,9A nie sfajczyły się dotąd. Były one całkiem na miejscu w Jubilacie gdzie co prawda napięcie wyprostowane jest większe (prawie 25V zamiast 15V jak w Pionierze) ale tam był głośnik 25 omów a nie jak w Pionierze - 4 omy i w dodatku jeden a nie dwa. Wprawdzie w klubowej dokumentacji występują BYP401 ale skorzystałem z okazji użycia zabytkowych diod BYP660-100R które bywały zresztą stosowane w odbiornikach tej grupy. U góry nowe diody krzemowe, u dołu - stare germanowe.